وب سایت برقع

معماری اسلامی:

1. معماری اسلام در ابتدا فاقد علم و سابقه باستانی در هنر معماری بود. بنابراین هر چه از مصالح معماری در اطراف بود به کار گرفت.
2. تمام اقسام طاق را چون طاق سوری، رومی، بیزانسی و ایرانی را مورد استفاده قرار داد.
3. ستون­ها و جرزها، آجر و سنگ، مرمر، موزائیک، نقاشی، حجاری و تمام طرق ساختمان و تزئین را که در کشورهای آسیای غربی معمول بود، بدون آن که یکی را بر دیگری ترجیح یا برتری دهد به کار برد.
4. در آغاز کار فقط فرمان می­داد و سفارش می­کرد ولی در چگونگی کار مداخله نمی­کرد.
5. در ادامه تجدیدنظر کرد و آن­هایی را که با ماهیت او سازگاری نداشت و یا با سلیقه­ اش منطبق نبود حذف کرد و در واقع از کسوت سازنده به کسوت معمار ارتقاء یافت.

هدف معماران مساجد اولیه:

در آغاز هدف معماران مساجد اولیه صدر اسلام، ساختن فضای بزرگی برای پوشش دادن جمعیت یک شهر بود.

1. مانند مسجد سامرا (المتوکل) که در سده 3 هجری در کنار رود دجله ساخته شد.ابعاد این مسجد 240*156 متر بود.
2. حدود 20000 متر مربع از این مسجد عظیم 40000 متر مربعی مسقف بود سقف چوبی آن روی 64 ستون قرار داشت. در مرکز دیوار رو به قبله آن یک محراب بود.
3. مناره مارپیچ و عظیم مسجد یادآور زیگورات­های بین­النهرین است. البته شکل مناره­ها در مساجد بعدی به مناره­های استوانه­ای بدل شد.

دو گونه معماری اسلامی:

1. معماری مذهبی: مساجد، مدارس و مقابر
2. بناهای غیرمذهبی: کاروانسراها و کاخ­ها که متأثر از شیوه کلی معماری اسلامی بود.

معماری مذهبی:

1. ضرورت ساخت مکان عبادات مسلمین باعث شکل­گیری هنر معماری اسلامی مساجد شد که نماد شهر های اسلامی تلقی می شدند.
2. بناهای اسلامی در آغاز ساده با شاخ و برگ نخل بودند اما در ادامه ضرورت ساخت بناهای عظیمی که گویای عظمت اسلام باشد، ایجاد شد.
3. بناهای اسلامی تابع شرایط اقلیمی، سنت های قومی و محلی هر سرزمین بودند.
4. طرح مدارس همانند مساجد هستند اما اغلب آنها فاقد گنبد و شبستان است.
5. بناهای مقابر اسلامی برای بزرگان دین، علم و سیاست ساخته میشد که اغلب گنبددار و از نظر تزینات بسیار غنی هستند.
6. استفاده از کاشیهای معرق و بنایی،کاشی منقوش وهفت رنگ و عناصر هندسی و گیاهی در بنای معماری رواج داشت.

مسجد­النبی:

1.  مسجد­النبی نخستین بنای مذهبی اسلامی است.
2. این مسجد که نقشه و طرحی ساده داشت به همراه مسجد مکه، الگوی کامل ساختمان­های مذهبی عرب در عهد اسلامی شد.

قبه­الصخره:

1. قبه­الصخره در سوریه شبیه مسجد مدینه نیست اما به کلیسای ایاصوفیای قسطنطنیه بیزانسی شباهت دارد.
2. قسمت مرکزی این مسجد به صورت استوانه­ای است و بر روی آن گنبد قرار گرفته است.
3. در اطراف ستون دو ردیف ستون سنگی و پایه­های پنج ضلعی قرار دارد و در مجموع نقشه آن هشت ضلعی است.
4. در تزئینات داخلی آن تصاویر انتزاعی شده گیاهی به چشم می­خورد که متأثر از هنر بیزانسی و ساسانی است.

مسجد­الااقصی:

1. مسجد­الااقصی در بیت­المقدس و در کنار قبه­الصخره بنا شده است.
2. این مسجد نیز به سبک باسیلیکاری رومی است و متشکل از تالار ستون­داری است که تالار مرکزی آن وسیع­تر و دهلیزهای جناحی آن کم­عرض­تر است.
3. در قسمت بالای تالار دو ردیف ستون قرار گرفته است که قسمت اصلی تالار را قطع می­کند و گنبد بنا بر بالای همین تقاطع قرار دارد این بنا بعدها الگویی برای مساجد جامع دمشق و مسجد قیروان در شمال افریقا قرار می­گیرد.

مسجد جامع دمشق:

1. مسجد جامع دمشق نیز تأثیر زیادی از باسیلیکای رومی دارد، ستون­های سنگی، تزئینات سر ستون­ها به سبک بیزانسی است.
2. مناره­های این بنا به صورت برج­های مرتفع مکعبی است مناره­های مکعب شکل بعدها در شمال افریقا و در مساجد سبک مغربی پیشرفت بیشتری حاصل کرد.

بناهای غیرمذهبی:

به جز بناهای مذهبی، برخی بناهای معروف غیرمذهبی نیز در سوریه در زمان حکومت امویان ساخته شد که عمدتاً شامل کاخ­های حکام اموی بودند.

قصر­المشاطه:

قصر­المشاطه، به سال 125 هجری با تزئینات و نقوش برجسته یونانی و ساسانی است.

قصر خبره ­المفجر:

قصر خبره­المفجر در سده اول هجری با موزائیک­کاری­ها و گچ­بری­های زیبا و ملهم از هنر ایرانی و بیزانسی است.

قصر عمرا:

1. قصر عمرا یکی از آخرین بناهای غیرمذهبی امویان است که به دلیل نقاشی­های دیواری آن با تصاویر انسانی و حیوان که ملهم از هنر ساسانی و بیزانسی بود شهرت دارد.
2. در مجموع هنرهای دوره امویان شامل گچبری، موزائیک ­کاری، حجاری، کنده­کاری و نقاشی دیواری در خدمت معماری هستند .

عراق.

1. بعد از روی کار آمدن خلافت عباسی، بغداد مرکز و پایتخت عباسیان شد و دمشق رونق خود را از دست داد.
2. بغداد مکتب مینیاتورسازی شکل گرفت.
3. سامرا، آثار سفالی شهرت یافت .
4. موصل، فلزکاری شهرت یافت.

مسجد جامع سامره:

مسجد جامع سامره یکی از عظیم­ترین بناهای اسلامی سده­های نخستین هجری است.

کاخ­های عباسیان:

1.  قصر«بولقواره» و «جوسق­الخاقانی» به شدت متأثر از معماری کاخ­های ساسانی است.
2.  کاخ اخیضر یکی از بزرگترین کاخ­های اسلامی سده هشتم که در عراق قرار دارد.

مصر:

اولین مسجدی که بعد از تصرف مصر توسط مسلمین ساخته شده، مسجد «عمرو» است که به دستور عمروعاص ساخته شد. ستون­ها و سرستون­های این مسجد به سبک یونانی است و چهار مناره آن شبیه به مناره­های مسجد جامع دمشق ساخته شده­اند.

مسجد ابن­طولون:

1. مسجد «ابن­طولون» در قاهره در سال 173 هجری از بناهای مذهبی ملی و مشابه مسجد سامرا ساخته شده است.
2.  منازه این مسجد نیز همچون منازه مسجد سامرا به صورت برج استوانه­ای شکل با پلکانی مارپیچ پیرامون آن ساخته شده است.
3. به جای ستون از جرز استفاده شده و دیوارها و جرزها و شبستان­ها از آجر و طاق­ها از نوع هلالی هستند.
4. عمده تزئینات آن گچبری است و سر ستون­ها به سبک کورنتی و با نقوش برگ مو تزئین شده است.

فاطمیان در مصر:

با روی کار آمدن فاطمیان، قاهره به عنوان پایتخت مصر انتخاب شد.

مسجد الازهر:

مسجد «الازهر» قدیمی­ترین مسجد این دوره است که ساخت آن در سال 361 هجری به پایان رسید. بعدها به دانشگاه بزرگ اسلامی الازهر تبدیل شد دارای ستون­های دوقلو در دهلیزی مرکزی بود که دو گنبد بر روی آن قرار می­گرفت.

مسجد القمر:

مسجد «القمر»، آخرین بنای مهم این دوره است که به دلیل استفاده از قوس­های کشکولی و تزئینات معماری شهرت دارد.

آثار غیرمذهبی مصر:

قصر سلطان فاطمی و سه دروازه تاریخی آن باب زولیه، باب النصر و باب الفتوح که متأثر از دروازه­های رومی بودند.

مدرسه سلطان حسن:

مدرسه سلطان حسن در قاهره از آثار مصر دوران ممالیک است که در سال 765 هجری به اتمام رسید.

این بنا، دارای نقشه­ای چهار ایوانی، متشکل از یک حیاط مرکزی و چهار ایوان در چهار ضلع آن و ایوان رو به سمت قبله آن از بقیه بزرگتر است.

اسپانیا:

با فتح اسپانیا توسط مسلمانان در اوایل سده 2هجری، هنر اسلامی در تلفیق با سنت­های آندولسی به شکوفایی رسید.

مسجد جامع قرطبه:

مسجد جامع «قرطبه» (کوردوبا) براساس نقشه مسجد جامع دمشق ساخته شد.

دارای یک صحن مرکزی شبستانی ستون­دار در یک سمت و رواق­های ستون­داری در سه سمت دیگر است. ستون­ها سنگی و از قوس­های جفتی استفاده شده است.

بنای غیرمذهبی:

1. کاخ عظیم مدینه­الزهرا در مجاورت قرطبه است
2. کاخ معروف «الحمرا» است.
3. دو اثر بسیار برجسته مربوط به دوره آندولس که ساخت آن به سده8 هجری باز می­گردد.
4. این کاخ در گرانادا (یا غرانطه) اسپانیا قراردارد.
5. دیوارهای تالار دو خواهران و حیاط شیران این کاخ با گچبری­ و کاشی­کاری­های بسیار ظریف و با نظمی متقارن و موزون کار شده­اند.

تونس:

1. مسجد جامع قیروان (سال 50 هجری) در تونس یکی از بزرگترین مساجد دوره اسلامی در غرب است.
2. این مسجد دارای یک صحن مرکزی بسیار وسیع است که در چهار ضلع آن رواق­هایی واقع شده­اند.
3. شبستان عظیم آن در ضلع رو به قبله و گنبد آن به سبک گنبدهای شیاردار عباسی است.
4. مناره سه طبقه و مکعبی آن برخلاف دیگر مساجد قلمرو غربی اسلام که در خارج صحن مرکزی واقع شده­اند در درون صحن مسجد قرار دارد هر سه طبقه به صورت تو در تو و دارای کنگره­هایی در حاشیه هستند.
5. ستون ها به صورت دو قلو و قوس­ها هلالی است.(برخلاف مساجد ایرانی که قوس­های جناغی دارند.)

عثمانی:

با تاسیس سلسله عثمانیان در آسیای صغیر و فتح قسطنطنیه، هنر و سبک معماری عثمانی در سده 9 هجری شکل گرفت.

ویژگی سبک معماری عثمانی:

استفاده از مناره­های نوک تیز بلند، گنبدهای متعدد و کم ارتفاع، نیم­گنبدهای کمکی و جانبی و تزئینات زیاد سطوح خارجی و در عوض ساده سازی فضاهای داخلی نمازخانه.

سنان بن عبدالمنان:

سنان بن عبدالمنان معروفترین معمار سبک عثمانی است که مسجد ایاصوفیه، مسجد سلیمانیه و مسجد سلیمیه ساخته است.

مسجد ایا صوفیه:

طرح آن با تغییراتی از کلیسای ایاصوفیه متعلق به سده 6م در دوره امپراطوری ژوستینین اخذ شد.

مسجد سلیمانیه:

مسجد سلیمانیه به پیروی از نقشه ایاصوفیا بنا شد ولی کاشی­کاری­های لعابی و مناره­های ظریف و بلند آن متاثر از سنت اسلامی است. تزئینات خارجی آن بیشتر و ظریفتر اجرا شده است.

مسجد سلیمیه:

مسجد سلیمیه دارای چهار مناره نوک تیز 70 متری است و بر فراز نمازخانه آن یک گنبد به قطر 5/31 متر بر هشت ستون قطور قرار گرفته است.

این مسجد برخلاف سلیمانیه فاقد ساختمان­های بزرگ و جنبی است بر روی رواق­های دور دو صحن مسجد گنبدهای کوچکی به تعداد زیاد، بنا شده است.

هند:

1. پیش از اسلام هنر هندی، مملو از نماد و استعاره و بسیار پر رمز و راز بود.
2. پس از اسلام تلفیقی از سنت­های بومی هند و سبک اسلامی به وجود می آید.
3. تمدن اسلامی در سده 10هجری وارد هند می­شود و در دوره اکبر شاه به اوج و شکوفایی می­رسد.
4. مهم­ترین آثار اسلامی هنر هند معماری است که تزئینات اصلی آن حجاری و سنگتراشی می باشد.

تاج محل: 1049 تا 1065

1. تاج محل آرامگاه ممتاز محل، همسر شاه جهان در سده11هجری و با الگوی معماری ایرانی و هندو احداث شد.
2. بنا از سنگ مرمر سفید و به فرم هشت ضلعی است که بر سکویی برپا شده و هر چهار سوی آن مناره استوانه­ای بلندی افراشته شده است.
3. گنبد اصلی در میان چهار گنبد کوچکتر قرار گرفته و سبک معماری آن کاملاً به شیوه ایرانی است.
4. از استوانه­ای که گردن گنبد محسوب می­شود انحنای ملایم گنبد شروع می­شود و تا نوک آن می­رسد.
5. در ضلع­های شرقی و غربی، دو بنای قرینه قرار گرفته که هر یک سه گنبد و قبه­های کوچکی در گوشه های آن دارد.

هنر اسلامی در ایران:

هنر اسلامی در عباسیان:

1. در دوران عباسیان نفوذ فرهنگی و هنری مسلمان ایرانی افزایش یافت و فعالیتهای فکری و هنری اوج گرفت.
2. در این دوران کاخها و مساجد بسیاری ساخته شدند و صنایعی برای تامین وسایل تزئین این بناها بوجود آمدند.
3. سفالگری و نساجی هویت اسلامی پیدا کردند و سبک هنری رخ نمود که بیشتر متاثر ایران باستان بود.
4.  ویرانه های شهر سامرا در کنار دجله روشهای ساختمانی ساسانی و نقوش گیاهی با پیشینه ی ایرانی را آشکار می سازند.
5. در همین دوران نفوذ هنر چینی نیز برای نخستین بار نمایان شد.

هنر اسلامی در سلجوقیان:

1. معماری اسلامی در قالب ایرانی هماهنگی بی سابقه ای میان ساختار و تزیین بنا به دست آورد.
2. مسجد جامع اصفهان، نمایانگر معماری دینی سلجوقی است.
3. هنرهای تزئینی بیش از پیش گسترش یافت و سفالگری در این دوران دوباره احیا شد.
4. نقوش را بر سفالینه ها حک و یا برجسته می کردند. گاهی روی آنها را با لعاب تکفام فیروزه ای یا سبز می پوشاندند.

هنر اسلامی در صفویان:

1. در صفویان الگوهای هنر ایرانی اسلامی به نحوی همگون تر و در مقیاسی وسیع تر به کار گرفته شدند.
2. اساس طرح معماری تغییر چندانی نکرد. ولی رویه ی بنا بیش از پیش با انواع کاشی های پر نقش و رنگین پوشانده شدند.
3. نگارگری صفویان نمایانگر تعالی هنر تصویری در جهان اسلام بود و بر نقاشی گورکانیان هند و ترکان عثمانی تاثیرگذاشت.
4. شکسته نستعلیق برای سهولت تحریر در این دوران ابداع شد. شیوه های خوشنویسی به خصوص نستعلیق ارزنده ترین آثار در این دوران ثبت شده است.
5. کاشی منقوش هفت رنگ در این دوران ابداع شد. کاشیهای معرق و بنایی نیز مورد استفاده قرار می گرفت.
6. سجاده یکی از مظاهر قالیبافی این زمان بود.
7. انواع ظروف کوباچه،زرین فام، تکفام،رنگارنگ و تنوع سفالگری عصر صفوی را نشان می دهد.
8. همبستگی هنرهای تصویری و تزئینی را در نمونه های فلز کاری این دوران می توان ملاحضه کرد.

نقاشی:

1. از اواخر دوره سلجوقی به بعد نگارگری در ایران مورد اقبال بیشتری قرار گرفت.
2. کتاب های شاهنامه فردوسی،پنج گنج نظامی،بوستان و گلستان سعدی، کلیله و دمنه و… تصویرسازی شد.
3. نمایش جزئیات، تقارن عناصر،هماهنگی خط ونقاشی و استفاده علمی رنگ مانند به کارکیری رنگ ابی برای اسمان،قرمز و نارنجی برای زمینه رواج یافت.
4. استفاده از تصاویر انسانی و حیوانی.
5. رنگ سفید، آبی و طلایی از متداولترین رنگها در انواع هنر اسلامی بوده است.

پیکره مجسمه سازی:

1. در هنر اسلامی مجسمه سازی پدیده ای نادر بوده است.
2. اگر هنرمند مسلمان موجود زنده ای را به صورت سه بعدی مجسم نماید رویه ی مجسمه را با انواع نقوش می پوشانده و اگر تصویری دو بعدی بیافیند آن را به طریقی تابع طرح کلی تزیین می کند.