بندرعباس اکنون بزرگترین بندر ایران است و از نظر اقتصادی در سطح بسیار بالایی قرار دارد. ترانزیت کالاهای زیادی از طریق بنادر شهید رجایی و با هنر در بندرعباس انجام می‌شود. این شهر در جنوب به ارتفاعات و کوه‌ها و در جنوب به دریا منتهی می‌شود؛ بنابراین موضوع شیب عمومی شهر در راستای شمال به جنوب می‌باشد.
اهمیت محله‌ها، بناها و تاریخچه شهرستان
آیا دانستن محله‌ها، بناها و تاریخچه شهرستان مهم است؟ به طور کلی، دانستن محله‌ها، بناها و تاریخچه شهرستان بندرعباس از درجه اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. این پارامترها به شما کمک می‌کنند تا فرهنگ و تمدن این منطقه را بهتر درک کنید.
محله‌های بندرعباس
در ادامه، لیستی از محله‌های قدیمی بندرعباس را برای شما آورده‌ایم:
- سورو
- نخل ناخدا
- نایبند
- خواجه عطا
- پشت شهر
- مغ ناخا (نخل ناخدا)
- شغو (شهرک توحید)
- گلشهر
- زیباشهر
- آزادگان
- کمربندی
- درخت سبز
- شیر اول
- شیر دوم
- شیر سوم
- پل خواجو
- 22 بهمن
- چهارصددستگاه
- ششصد دستگاه
- دوهزار دستگاه
- اسلام آباد
- شهید جعفری
- سیدکامل
- قلعه شاهی
- برکه گرد
- پشت بند
- سه راه برق
- شاه حسینی
- نخل پیرمرد
- پشت شهر
- بهشت بندر
- دامایی
- شمیلی‌ها
- سرریگ
- سیم بالا
- اوزی‌ها
- امیرآباد
- تپه الله اکبر
تا اینجا در مورد محله‌ها و موقعیت جغرافیایی بندرعباس توضیح دادیم. در ادامه، به تاریخچه و بناهای این شهرستان می‌پردازیم.
تاریخچه کهن :
داریوش بزرگ:
در زمان فرمانروایی داریوش بزرگ (بین ۵۸۶ و ۵۲۲ پیش از میلاد) فرمانده سلیاکوس به فرمان داریوش بزرگ از بندرعباس با کشتی به اکتشاف اقیانوس هند و دریای سرخ پرداخت.
هُرمیرزاد:
در زمانی که اسکندر، شاهنشاهی ایران را فتح می‌کرد، بندرعباس با نام هُرمیرزاد (Hormirzad) شناخته می‌شد.البته این شهر در محل فعلی نبود و شهر کوچکی در مسیر بندرعباس میناب قرار داشت و مرکزیت اصلی بیشتر با جزیره هرمز بود.
نام‌های پیشین:
نام های سورو و گمبرون هر دو واژه ایرانی داشته و در اصل به شکل‌های «سارو» (منسوب ساری یعنی گونه‌ای پارچه که در سمت هندوستان تولید میشدهاست) و خامه ور رون (محل دارای پارچه و تور و ریسمان) بوده و این نام می‌توانست به موجود کجکی راه رونده یعنی خرچنگ اطلاق شود که پرتغالیها آن را در زبان خویش به همین معنی یا به معنی گمرک گرفته‌اند.
نام خامه ور ون در نام بندر خمیر استان هرمزگان واقع در شمال جزیره قشم زنده مانده‌است. بنابراین نام پرتغالی کامبارائو/کاماراو به کلمه فارسی خم برو و خمی رو می‌توانست سبب پدید آمدن نام کهن محلی نام این شهر یعنی خمبرو در معنی جایگاه خرچنگ‌ها شده باشد. گرچه معلوم نیست که پرتغالیها نام گمبرون (خام ور ون) را رسماً در زبان خویش به معنی جایگاه خرچنگ یا شهر گمرکی گرفته باشند.
سالمونت:
یونانیان نام کهن بندرعباس را در لشکرکشی های اسکندر و نیروی دریایی او «سالمونت» می‌نگارند.
سالمونت: جایگاه تولید پارچه ساری / ساره یا سالمو (تور، ریسمان)
ثیاب:
واژه ثیاب در زبان عربی که معنی جامه‌ها و البسه است؛ مسلم می‌نماید نام تیاب خود همان شهر سورو (سالمونت) زمان باستان یعنی بندر عباس کهن منظور بوده‌است.
جرون
نام جرون همان طوریکه گفته شده‌است:”جرون نام قدیمی جزیره هرمز بود، اما پس از جابجایی مرکز تجاری و بازرگانی هرمز کهن (میناب) به این جزیره و ایجاد شهری بنام هرمز در این جزیره، کم کم اسم هرمز با توجه به پیشینه تاریخی آن، جای جرون گرفته و به عنوان جزیره هرمز شهرت جهانی یافت.بعدها نام جرون در بندرگاهی که در منطقه سورو کهن وجود داشت، استفاده گردید. با رونق و گسترش تجارت در جزیره هرمز، بندر جرون هم رو به رشد نهاد از این بندر برای بارگیری وتخلبه کالاهای تجاری جزیره هرمز استفاده می‌شد. جرون شهری است نیکو و بزرگ و دارای بازارهای خوب که بندرگاه هند و سند می‌باشد و مالتجاره‌های هندوستان از این شهر به عراق عرب و عراق عجم و خراسان حمل می‌شود.
کلمه جِر در فارسی به معانی شکاف زمین و نهر کوچک است. از این مفهوم در باب نام جرون دو نتیجه می‌توان گرفت. نخست اینکه از نام جر رون (جر ران، جر لان) مفهوم قطعه زمین جداشده از سرزمین و خاک اصلی یعنی جزیره اراده شده باشد. از اینکه در زبان فارسی اثر و نشانی از این مفهوم نمی‌بینیم؛ پس باید آن را کنار نهاد. دوم اینکه از آن معنی ناحیه‌ای که در کناره‌ای بلند آب گودی قرار گرفته یعنی بندر (بُن در یا بُن دریا) منظور شده باشد. از سفرنامه ابن بطوطه چنین مستفاد می‌شود که نام جرون به همین معنی اخیر گرفته شده و به بندرگاهی درشهر سورو اطلاق گردیده‌است. این نام بدین مفهوم می‌توانست بین بندرگاه شهر سورو و جزیره جرون (جزیره هرمز) مشترک بوده باشد.
بندر گمبرون
در سال ۱۶۲۲ میلادی شاه عباس توانست با کمک انگلیسی‌ها و سردار ایرانی امام قلی خان پرتغالی ها را شکست دهد. به افتخار این پیروزی بندر گمبرون به بندر عباس تغییر نام داد. در تقسیمات فعلی کشوری شهر بندرعباس مرکز استان هرمزگان و یکی از مهم‌ترین مراکز راهبردی و بازرگانی ایران در جوار خلیج فارس و دریای عمان می‌باشد.
جمعیت بندرعباس:
بندرعباس مرکز استان هرمزگان است جمعیت این شهر را نمی‌توان به طور دقیق عنوان کرد زیرا از بومیان و مهاجرین تشکیل شده و تعداد مهاجرین بنا به فصول سال متغیر است. مردم این شهر اکثریت مسلمان و از پیروان مذاهب شیعه و سنی می‌باشند. اهل سنت بیشتر در محله های اوزی ها و سورو و شهرک توحید (شغو) زندگی می کنند.
لهجه مردم بندرعباس:
از سوی دیگر به خاطر روابط بازرگانی شماری از وام‌واژه‌های اروپایی (نمونه:tawāl، از واژه towel انگلیسی به معنی حوله) و عربی، هندی نیز در آن دیده می‌شود.در بندرعباس به دلیل تنوع قومی و نژادی نیز این گویش در محله های مختلف آن نظیرشهرها و روستاهای کوچک اطراف با لهجه های مختلف صحبت می شود
آب و هوا بندرعباس:
آب و هوای این شهر گرم ومرطوب است. به طور کلی در بندرعباس از نیمه ابان تا نیمه فروردین دارای اب وهوای مطبوعی می باشد.ماه های اردیبهشت و خرداد هوا خشک ٬ ماه های تیر تا مهر دارای اب و هوای مرطوب است.
بنا های تاریخی بندرعباس
عمارت کلاه فرنگی:
این ساختمان توسط هلندی‌ها در سال ۱۱۱۰ هجری قمری ساخته شده و قلعه‌ای با ۱۶ برج و ۳ دروازه بوده که به عنوان اداره گمرک استفاده میشدهاست.
حمام گله داری:
این حمام از پنج گنبد بزرگ و کوچک ساخته شده و به حمام شاه عباس نیز معروف است. حمام و مسجد گله داری ازجمله قدیمی‌ترین بناهای بندر عباس و جز آثار تاریخی شهر محسوب می‌شوند که با فاصله کم از هم در محله اوزی‌ها واقع شده‌اند.. دیرینگی این ابنیه به دوره قاجاری می‌رسد؛ و در سال ۱۳۳۰ به همت حاج احمد گله داری مرمت شده‌است.
معبد هندوها:
در بندرعباس به بُت گورُ معروف است در سال ۱۳۱۰ توسط هندوهای ساکن بندرعباس به سبک معماری هندی و توسط معماران هلندی بنا شده و در حال حاضر به عنوان موزه تاریخی استفاده می‌شود. این معبد در مرکز شهر و در خیابان امام خمینی واقع شده‌است. خوری به نام «گور سوزون» نیز در بندر عباس وجود دارد که گویا هندوهای ساکن شهر مردگان خود را در کنار آن می‌سوزاندن و احتمالاً بنا به سنت هندوها خاکستر آنها را به این خور می‌ریختند.[نیازمند منبع] امروزه بخشی از فاضلاب شهر از این راه به خلیج فارس می‌ریزد.
مسجد ناصری:
(بندر عباس) که در سال ۱۳۰۴ هجری قمری ساخته شده‌است. این مسجد در سال ۱۳۸۶ بازسازی شده‌است.
مسجد صحراباغی:
این مسجد در سال ۱۳۱۰ هجری قمری بنا شده‌است.
مسجد گله داری:
تاریخ ساخت آن مربوط به ۱۲۹۶ هجری قمری می‌باشد.
مسجد جامع دلگشا:
در سال ۱۱۷۵ هجری قمری بنا شده‌است. در خیابان مسجد جامع بندرعباس واقع در بلوار طالقانی قرار دارد و یادگار سده‌های ۱۲ و ۱۳ ه. ق به‌شمار می‌آید. بخش قدیمی شبستان دارای ستونهای متعدد با سر ستونهای گچبری شبیه گله‌داری و مسجد دژگان است. شبستان این مسجد دارای یک بخش افزوده نیز می‌باشد.
مجموعه برکه‌های باران:
این مجموعه شامل شش برکه یا آب انبار مربوط به دوران صفویه‌است و در گذشته از منابع ذخیره آب شیرین در بندر عباس بوده و هر برکه دارای چهار دهانه اصلی برای برداشت آب می‌باشد. این برکه‌ها در فضای مشجر وسیعی در محله استمبیک در خیابان ۲۲ بهمن در پشت موزه خلیج فارس قرار دارد.
پل لاتیدان:
در مسیر کاروان لار – بندرعباس در جهت گسترش امور بازرگانی احداث شد. این پل در ۵۰ کیلومتری غرب بندرعباس در نزدیکی روستای کلمتلی (لاتیدان) واقع شده و مربوط به دوره صفوی می‌باشد.
که در غرب بندرعباس قرار دارد و به دوران ساسانیان برمی‌گردد،
خانه احمدی:
یکی از آثارهای تاریخی شهر بندرعباس به شمار می‌آید. این بنا مربوط به دوره قاجاریه است که توسط شخصی به نام حاج احمد گله داری بنا شده‌است. این اثر تاریخی تحت شماره ۸۵۰۹ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده‌است.
بادگیر منبر گپ:
مربوط به اواخر دوره قاجار است و در بندرعباس، فلکه بلوکی، خیابان امام خمینی، روبروی پاساژ طلا واقع شده و این اثر در تاریخ ۱۰ دی ۱۳۸۱ با شمارهٔ ثبت ۶۷۶۸ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
حمام بزرگ:
بزرگترین حمام بندرعباس مربوط به دوره قاجار است و در خیابان امام موسی صدر، نرسیده به چهار راه سازمان واقع شده و این اثر در تاریخ ۷ مهر ۱۳۸۱ با شمارهٔ ثبت ۶۴۹۶ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
آب انبارهای موزه:
مجموعه آب انبارهای موزه مربوط به دوره صفوی ـ اوایل دوره قاجار است و در بندرعباس، پاسداران، جنب اداره کل ارشاد اسلامی واقع شده و این اثر در تاریخ ۷ خرداد ۱۳۵۴ با شمارهٔ ثبت ۱۰۷۴ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
به طور کلی ما در این نوشته در مورد محله ها ، بنا ها و تاریخچه بندرعباس توضیح دادیم. دانستن این موارد درک عمیقی از فرهنگ این اقلیم به ما خواهد داد.
Select your comment provider from settings.