مبانی هنرهای تجسمی هماهنگی رنگ ها

هماهنگی رنگ ها (هارمونی)

معمولاً اعتقاد عمومی بر این است که رنگ هایی که با یکدیگر دارای کنتراست نیستند، رنگ های هماهنگی هستند. آن رنگ ها عبارتند از :

الف) رنگ های یک خانواده رنگی که با یکدیگر دارای خصوصیات رنگی مشترکی هستند. مثل گام های مختلف رنگ قرمز که با سفید و یا با سیاه و یا با مکمل خود مخلوط شده اند.

ب) رنگ هایی که به طور کلی از نظر سرد بودن یا گرم بودن مشابه هم هستند.

ج) رنگ هایی که از نظر تیرگی روشنی دارای ارزش های مشابهی هستند.

د) گاهی نیز علاقه شخصی افراد به بعضی از رنگ ها دلیل هماهنگ بودن یا هماهنگ نبودن رنگ های یک ترکیب محسوب می شوند.

این همه اگر چه عقاید عمومی در خصوص هماهنگ بودن رنگ ها را نشان می دهد، اما واقعیت این است که ایجاد هماهنگی به معنای ایجاد تعادل بصری و رابطه متناسب میان رنگ های یک ترکیب است، به طوری که برای چشم از نظر بصری خوشایند و خوشنود کننده باشد.

هارمونی رنگ ها

مکمل ها Complementary:

رنگ هایی که مقابل یکدیگر در دایره رنگ قرار دارند به عنوان رنگ های مکمل شناخته می شوند. (مثال: سبز و قرمز). کنتراست بالایی که در رنگ های مکمل وجود دارد انرژی و تحرک زیادی را القا می کند. به ویژه زمانی که رنگ ها را خالص به کار ببریم. اما باید به یاد داشت که این حالت باعث اذیت بیننده نشود. رنگ های مکمل به هیچ وجه مناسب متن نیستند.

رنگ های متشابه Analogous:

رنگ های متشابه، رنگ هایی هستند که در دایره رنگ در کنار هم قرار دارند. این رنگ ها معمولا با یکدیگر خیلی خوب جور می شوند و صحنه و طرح های زیبایی را به جا می گذارند. این رنگ ها در طبیعت به راحتی پیدا می شوند و هارمونی ای که به وجود می آورند بسیار دل نواز است. به یاد داشته باشید که به هنگام استفاده از این نوع رنگ ها، کنتراست و تضاد کافی را داشته باشید. یک رنگ را به عنوان رنگ اصلی انتخاب کنید، رنگ دوم رنگ حمایت کننده و رنگ سوم (ترکیب شده با سیاه، سفید یا خاکستری) به عنوان مقوی آن.

 سه گانه ها (ثلاثی) یا Triadic:

این رنگ ها در دایره رنگ در 3 نقطه مساوی قرار گرفته اند. (سه گوشه مثلث متساوی الاضلاع). هارمونی در رنگ های سه گانه کاملا پر تحرک هستند، حتی اگر آن ها بسیار کم رنگ و یا ترکیب شده با خاکستری به کار برده شوند. برای داشتن یک هارمونی سه گانه موفق باید توازن را دقیقا رعایت کرد؛ یک رنگ را رنگ اصلی و دو رنگ دیگر را پایه آن قرار دهید.

مکمل های متساوی الساقین Split-Complementary:

این مثلث از رنگ ها شاخه ای از رنگ های مکمل هستند. علاوه بر رنگ اصلی دو رنگ هم جوار رنگ مکمل آن را انتخاب می کنیم تا الگوی متساوی الساقین را داشته باشیم. این روش از ایجاد هارمونی بسیار مفید برای افراد مبتدی است، چرا که مشکل می توان ترکیب بندی از آن ساخت.

مستطیل Rectangle یا tetradic:

رنگ های مستصیلی چهار رنگ هستند که دو به دو با هم مکملند. این الگوی قوی امکان ایجاد تنوع بسیار زیادی را به وجود می آورد. برای گرفتن نتیجه بهتر یکی از رنگ ها را رنگ اصلی قرار بدهید، همچنین باید توازن را بین رنگ های گرم و سرد رعایت کنید.

مربع Square:

الگوی مربع شبیه به الگوی مستطیل است، اما هر 4 رنگ در آن در چهار نقطه از دایره به فاصله مساوی از یکدیگر قرار گرفته اند. در این وضعیت نیز اگر یک رنگ را اصلی قرار دهید و توازن رنگ های گرم و سرد را رعایت کنید نتیجه خوبی از آن می گیرید.

هنرمندان با استفاده از تجربه و شناخت رنگ ها سعی می کنند تعادل بصری و هماهنگی میان رنگ های آثار خود ایجاد کنند. رنگ های که اختلاط آن ها با یکدیگر نتیجه ای مشابه مخلوط کردن سه رنگ اصلی با هم دارد، یعنی ایجاد خاکستری می کنند، می توانند ارتباط متعادلی از نظر بصری با هم داشته باشند. این رنگ ها را روی چرخه ی دوازده رنگی به چهار صورت می توان نشان داد :

  1. سه رنگی که در سه گوشی ی یک مثلث متساوی الاضلاع روی چرخه رنگ قرار می گیرند مثل قرمز، زرد و آبی و هر سه رنگ دیگری که چنین مثلثی را به روی چرخه بسازد.
  2. سه رنگی که در سه گوشه یک مثلث متساوی الساقین روی چرخه رنگ قرار بگیرند به عبارت دیگر یک رنگ و دو رنگی که در دو طرف مکمل آن رنگ قرار گرفته اند، مثل رنگ هایی که سه گوشه زرد، قرمز بنفش و بنفش آبی را می سازند و هر سه رنگ دیگری که روی چرخه رنگ مثلث مشابهی را تشکیل دهند.
  3. چهار رنگی که چهارگوشه یک مربع را روی چرخه رنگ تشکیل می دهند. مثل رنگ هایی که چهارگوشه زرد، قرمز نارنجی، بنفش و سبزآبی را روی چرخه نشان می دهند. و هر چهار رنگ دیگری که مربع مشابهی را ایجاد کنند.
  4. چهار رنگی که چهارگوشه ی یک مستطیل را روی چرخه رنگ تشکیل می دهند مثل زرد نارنجی، سبز زرد، قرمز بنفش و بنفش آبی و هر چهار رنگ دیگری که مستطیل مشابهی را روی چرخه رنگ ایجاد کند.

شکل و رنگ:
سه شکل اصلی که پایه و اساس سایر شکل ها را ایجاد می کنند عبارتند از : مربع، مثلث و دایره
مربع به عنوان نماد ماده محسوب می شود که دارای وزن و استحکام است. در نماد شناسی رنگ، شکل مربع با رنگ قرمز که آن نیز نمادی از مادیت، صراحت و سنگینی است مطابقت می کند.
مثلث حالتی تهاجمی ، برنده و صریح دارد. مثلث نمادی از تفکر و روشنایی است و به سرعت دگرگون می شود. رنگی که از نظر نماد شناسی با خصوصیات مثلث متناسب است و شخصیت آن را به کمال نشان می دهد، رنگ زرد است.
دایره نمایشگر حرکتی نامتناهی و جاودانه است و احساسی از آرامش ایجاد می کند. این شکل نشانه ای است از گنبد مینایی آسمان و نمادی است از روان و جنبه های روحانی که عمق تفکر و پایداری را نشان می دهد. از میان رنگ ها آبی روشن با ویژگی های معنوی دایره متناسب است.                                                               

تأثیرات بصری و روانی رنگ ها

رنگ ها می توانند نمادها و نشانه هایی متناسب با زندگی، نوع تفکر و اعتقادات جوامع و آدمها باشند. گاهی نیز تعبیرهایی از رنگها صورت می گیرد که ریشه در رابطه ما با رنگ های موجود در طبیعت دارد و ناشی از تأثیراتی است که رنگ ها به طور مستقیم و غیرمستقیم به صورت روانی بر ذهن و ضمیر ما می گذارند.

      زرد:

  1. زرد در حالت خلوص روشن ترین و درخشان ترین رنگ هاست که در طبیعت نیز انواع آن دیده می شود.
  2. زرد از نظر روشنایی به سفید نزدیک است و در اختلاط با سفید از خود مقاومت نشان می دهد. در حالی که در ترکیب با سیاه و یا هر رنگ تیره دیگری به سرعت تغییر ماهیت داده و به تیرگی می گراید. به همین نسبت هم مفهوم خود را از دست می دهد و حقیر می شود.
  3. زرد درخشان نمادی از دانش، فهم انسانی، روشنایی معنوی و نور الهی است اما به محض تیره شدن، ناپایداری، تردید، شک و بی اعتمادی، را نشان می دهد. و وقتی با سفید رقیق و کم رنگ شود، سرد و بیحالت شده و به خاموشی می گراید.
  4. در آثار نقاشی با موضوعات مذهبی، رنگ زرد به مثابه نوری آسمانی و با قدرت روحانی و شادی آور و جلوه گری می کند. در حالی که زرد طلایی ،نیرو درخشش غیر مادی ،شفاف و بی وزن را نشان می دهدکه به صورت هاله ای فروزان سیمای مقدسین را بر گرفته است و به مثابه نوری ایزدی تلقی می شد که عنایت خداوند را به برگزیدگانش نشان می داد.در آثار نقاشی دوره اسلامی نیز رنگ رنگ طلایی آسمان به مثابه نوری جاودانه بر زمین می تابد تا تابش فیض و روشنایی الهی را بر جهان نشان دهد. در بسیاری از آثار مسیحیت نیز رنگ طلایی و زرد در هاله ای نورانی بر شخصیت آسمانی و مقدس حضرت عیس مسیح (ع) و باکره مقدس تاکید می ورزد و حالات روحانی حواریون را نشان می دهد.
  5. رنگ زرد وقتی در مجاورت رنک های دیگر قرار می گیرد، حالات مختلفی را به وجود می آورد و در کنار نارنجی روشن تر به نظر می رسد و به شدت می درخشد و در کنار قرمز که قرار می گیرد به جلال و شکوهش اضافه می شود. درخشش زرد روی رنگ آبی به اوج می رسد و بر شدت خلوص و عمق رنگ آبی می افزاید و بر جنبه روحانی آن تاکید می کند.
  6. رنگ زرد در کنار بنفش نهایت خلوص و درخشش خود را ظاهر می سازد و به حالتی نیرو مند با انرژی شدید و رام نشدنی جلوه می کند.

قرمز:

  1. قرمز نهایت برافروختگی و انرژی درونی را ظاهر می کند. نمادی است که زندگی، هیجان، قدرت، جنگجویی، و مقاومت است. در این معنا پایداری و حقیقت جویی را نشان می دهد و جلوگر مرگ سرخ می شود.
  2. قرمز رنگی است جذاب که نشاط جوانی و سرزندگی را جلوه گر می سازد و در عین حال نشان های از عشق آتشین و تمایل مفرط به زندگی است.
  3. گرمی و حرارت قرمز وقتی با نارنجی مخلوط می شود به اوج می رسد و به نمادی از شور و شعله فروزان و برافروخته تبدیل می شود و وقتی که به ارغوانی می گراید به نمادی از قدرت روحانی تبدیل می شود.
  4. قرمز در اختلاط با نارنجی و آبی از ظرفیت انعطاف پذیری بسیاری برخوردار می گردد و خود را بسیار مقاوم نشان می دهد
  5. قرمز وقتی با سفید مخلوط می شود همچون شعله ای فرو می میرد و به سردی می گراید. در حالی که سیاه به لهیبی سوزنده و سرکش تبدیل می شود.

رنگ آبی :

  1. آبی آرام و شکیبا، درون گرا و سرد است اما از نظر معنوی بسیار عمیق و احترام بر انگیز است.
  2. از نیروی آسمانی و بیکرانه ای برخوردار است که می تواند مخاطبین خود را با تاملی درونی فرا بخواند.
  3. آبی نماد ایمان و معنویت است و تا اعماق روان و روح آدمی نفوذ می کند و او را به عالم بالا فرا می خواند. در معماری اسلامی گنبدهای فیروزه ای مساجد و کاشی کاریهایی که به رنگ آبی لاجوردی هستند همواره با ایمان مومنین نمازگزار فضا را از معنویت آکنده می سازد.
  4. وقتی آبی با سفید مخلوط می شود سردی آن دو چندان می شود و زمستان را به خاطر می آورد و روی زمینه سیاه،آبی خلوص و درخشش خود را، به نمایش می گذراند.

رنگ سبز:

  1. سبز رنگ بهار و رویش طبیعت است. در آغاز بهار رنگ سبز روشن شاخ و برگ گیاهان، با تلالو و سرزندگی خود نشاط طبیعت را به جسم و جان انسان منتقل می کند و تنوع رنگ های سبز نوشدن جاودانه طبیعت را نوید می دهند، سبز رنگ امید و زندگی دوباره است.
  2. این رنگ از تلفیق زرد با آبی بوجود می آید دانش و ایمان معنوی را نشان میدهد .
  3. سبز نشانه ای از رستاخیز و صعود روحانی به عالم بالاست که از طریق تجدید حیات طبیعت و رشد گیاهان بشارت آن به انسان داده شده است.
  4. همچنین پرچم اسلام نیز عموماً به رنگ سبز است و در اماکن مقدس از رنگ سبز برای تزیین نیز استفاده می شود معمولاً لباس حضرت پیامبر و امامان معصوم نیز به رنگ سبز توصیف شده است.
  5. سبز در میان زرد گرم و آبی سرد رنگی میانه است. وقتی با آبی مخلوط می شود به نهایت سرد و فسرده می شود. و در تلفیق با زرد سرزنده، فعال و گرم می شود.

رنگ نارنجی:

  1. نارنجی رنگ بلوغ، جوانی و شادابی است رنگی سرخوش وجد آور و پر نشاط است که تحمل آن به سادگی میسر نیست اما در کنار رنگها به سرزندگی آن ها می افزاید و انرژی بصری بسیاری می پراکند.
  2. وقتی نارنجی با سفید مخلوط شود به شدت از انرژی آن کاسته می گردد و در اختلاط با سیاه و خاموش اما عمیق می شود حرارت نارنجی در کنار آبی به اوج خود میرسد و به کنتراست سرد و گرم با کیفیتی انکار ناپذیر دامن می زند، نارنجی در اختلاط با آبی خاکستری های زیبا و گری بوجود می آورد.

رنگ بنفش:

  1. بنفش رنگی مرموز و ابهام برانگیز است که با تیرگی مبهم خود در مقابل صراحت و روشنی زرد قرار می گیرد. بر اساس آنکه رنگ بنفش به قرمز یا به آبی متمایل باشد، معانی و حالت های متفاوتی به خود می گیرد. وقتی به ارغوانی میل کند هراس انگیز و دهشت آور است و وقتی به آبی میل می کند خیال انگیز و اسرار آمیز می شود.
  2. بنفش در ترکیب با سفید، قرمز و آبی از انعطاف پذیری بسیاری برخوردار است. اما وقتی تیره می شود هراس انگیز،موهوم و دلهره آور می گردد. بنفش وقتی با سفید روشن شود زیبا و وجدآور به نظر می رسد.
  3. رنگ بنفش مخلوطی از قرمز( مادی و زمینی) با آبی (معنوی و آسمانی) است و در حالت های مختلف خود زمینی و آسمانی، شور انگیز و تفکر بر انگیز جلوه می کند.

Select your comment provider from settings.

2 پاسخ

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

علاقمندی ها 0