وب سایت برقع

سلجوقیان: Seljuk_Empire

با تسلط ترکان سلجوقی در نیمه  سده 5 هق هنر اسلامی وارد مرحله جدیدی می شود.

معماری سلجوقی:

یکی از درخشانترین دوره های هنر اسلامی است. معماری سلجوقی تفاوت عمده با دوره قبل از خود دارد. زیرا مقابر و مناره بیشتر از مساجد است.

مسجد سازی سلجوقی:

1. در این دوره سبک جدیدی در معماری مساجد به نام نقشه چهار ایوانی متداول شد که ایوان روبروی محراب بزرگ تر است.
2. مسجد جامع عتیق اصفهان آغازگاه سبک هنر معماری سلجوقی است. در این بنا حدود 30 کتیبه تاریخی وجود دارد.
3. مسجد سازی سلجوقی تلفیقی از چهار عنصر اصلی، مکان مرکزی و مسقف، گنبد ایوان و صحن است.
4. بخش مرکزی صحن فراخی است که دورادور آن را رواقها محیط کرده اند.

تزئینات و نقوش معماری:

1. استفاده از آجر به جای سنگ استفاده از آجر لعابدار و کاشی برای تزئینات داخلی و خارجی بنا از این دوره رونق یافت.
2. ایجاد انواع نقشه های هندسی و نقش اندازی هایی که به وسیله تورفتگی و بیرون نشستگی رگچین آجرها

مساجد سلجوقیان:

1. مسجد جامع عتیق اصفهان، مسجد جامع اردستان(555هق)، مسجد جامع زواره(530هق)، مسجد جامع گناباد(609هق)، مسجد جامع گلپایگان(511هق)

 مسجد جامع عتیق اصفهان

 مسجد جامع اردستان

  مسجد جامع زواره

 مسجد جامع گناباد

مسجد جامع گلپایگان

بناهای غیر مذهبی:

1. کاروانسرای شرف، مقابر ( گنبد سرخ مراغه، گنبد قابوس )، مدارس دینی و نظامی مانند مدرسه خرگرد پیش از 480 هق در خراسان.
2. رباط یا کاروانسرای شرف در راه سرخس واقع شده که دارای نقشه چهار ایوانی و تلفیق آجرکاری و گچ است.
3. رواج مدارس دینی در دوران سلجوقیان است.
4. اولین مدرسه به دستور نظام الملک در سال 457 هق در بغداد ساخته شد. سپس در شهرهای نیشابور، بصره، اصفهان، بلخ، هرات و … ایجاد شد.

کاروانسرای شرف

گنبد سرخ مراغه

مدرسه نظامی خرگرد

آثار فلزی:

در این دوره آثار فلزی و مفرغی هویت مستقل یافتند و آثاری مانند شمعدانی، صندوقچه، ظروف و بخوردانها ( به شکل شیر یا مرغ و پرنده کشیده می شد.)

نقاشی سلجوقی:

1. بهترین نمونه های تصویری برجای مانده  در عهد سلجوقی تعدادی کتاب و همچنین نقاشی روی دیوار و سفال ( سفال های لعابدار منقوش یا مکتوب که به مینایی معروف) است.

ویژگی نقاشی های سلجوقی:

1. در نقاشی ها صحنه ها اغلب خلوت، ترکیب بندی ها ساده، سترگ نما و متقارن هستند و برخی آثار ساسانی را یادآور می شوند.
2. کاربرد رنگ بسیار محدود و به صورت تخت همراه با خطوط کنار نما می باشد.
3. برخی ازعلایم و نماد های باستانی همچون بزرگی و مرکزیت داشتن عناصر اصلی ( پیکره های قهرمانان و یا شاه) و استفاده از هاله ی مقدس دور سر در تصاویر دیده می شود.
4. تدام سنت نگارگری مانی و بودایی که در آن صورت تمام رخ و گرد مصور می شد و چشم ها مورب است.
5. برای ترسیم نقوش گیاه و جانوری و مناظر تجریدی شده از شیوه خطی استفاده می شد.

مصورسازی کتاب:

1. سابقه مصورسازی کتاب در ایران به پیش از اسلام می رسد در دوره سامانی یا غزنوی نیز مصور سازی کتاب در دربار رایج بوده اگر چه مانویان را آغازگر این روش در نقاشی می دانند.
2. قدیمی ترین کتاب های مصور ایرانی که در دست می باشد مربوط به عهد سلجوقیان می باشد که اغلب مضمون علمی دارند.
3. در کتاب های عهد سلجوقی بخشی از صفحه کتاب را برای تصویر در نظر گرفته می شد و رویدادهای مهم داستان را در آن کار تنظیم شده وعرضه می شد.

کتاب دوره سلجوقی:

1. شاخص ترین کتاب دوره سلجوقی” ورقه و گلشاه” (عیوقی) می باشد که بیش از 70 تصویر دارد.
2. کتاب های دیگر عبارتند از: _ ورقه و گلشاه( عیوقی)   _سمک و عیار ( عبدالله ارجانی)   _مفید الخاص (زکریای رازی)   _خواص الاشجار (زکریای رازی)

سفالینه های سلجوقی:

دو گروه ظروف جلادار و ظروف مینایی یا ظروف نقشدار هفت رنگ وجود داشت اما اواخر سده 6 هق سفال آبی-سیاه متداول شد. زمینه آبی تیره و نقوش رنگ مشکی بود.

1. سفالینه های مصور زیبایی از عهد سلجوقی باقی مانده است. در آن دوره ظروف عمدتآ کاربردی بودند.
2. مرکز اصلی تولید سفال های مینایی در عهد سلجوقی شهر های ” ری”, “کاشان” , “ساوه” و ” نیشابور” بود.
3. جایگاه نقاشی بر روی سفال چنان جایگاهی یافته بود که برخی سفالگران نام خود را بر سفال ها می نگاشتند.
4. نقوش سفال به لحاظ فرم متاثر از نقاشی و طرح های بافتنی و گچبری و به لحاظ محتوا متاثر از اشعار خیام و نظامی است. علاوه بر نقوش اسلیمی و اشکال گیاهی از انسان نیز استفاده می شد.

موضوعات نقاشی شامل:

1. شاهزاده ای سوار بر اسب، عشاقی در کنار برکه آب، پرندگان و حیوانات تمثیلی و زیبا،‌ موضوعاتی ادبی وعاشقانه که با عناصر تزیینی مانند انواع ساده از اسلیمی ها و ختایی ها بودند.